Muttner Mundart

Die Muttner Mundart ist akut gefährdet. Nein, die Muttner Sprache stirbt aus. Das klingt dramatisch. Ist es auch. Wenigstens für die, die sie noch gebrauchen. Aber auch für die, die auswärts wohnen und beim Nachhausekommen nicht mehr daheim sind. Bei der Sprachverwendung geht es besonders auch ums Echo, also ums Antworten in eben dieser Sprache. Und dieser vertraute einstige Klang ist im Dorf nur noch ansatzweise zu hören. 700 Jahre hat sie den Stürmen der Zeit getrotzt. Nun liegen zwischen der selbstverständlichen flächendeckenden Verwendung der Muttersprache und deren Verlust nicht mehr als ein halbes Jahrhundert. Das bedeutet für das Dorf den Verlust eines der höchsten Güter überhaupt. Sprache ist Heimat. Sprache ist Erinnerung. Sprache ist Erlebnis. Sprache ist Identität. Sprache ist Leben.

Mundartbeispiele aus dem Buch „Muttner BärgSunntig“

Ds Riedisch Wolka

Sprecherin auf CD: Annemarie Gähwiler, Mutten/Grabs

Hinnan im Sertig, bim Déirfli, isch schu im Augschta, wenns det ans Heiwa geit, d Sunna nu a churzi Zit z gséin. Und do hätta ma schi grad no am Zmittàg, wenn d Mada dir cho setta, no gäran as Wiili. Aber fasch jedas Mool chunnt denn a groussi, schwäri Wolka hinderem Älplihoura firi, wirft cholti Schatta uf die Wiisa gäga d Sunna, und das ligganda Heiw, wo dia Hitz asou néitig hätti, plipt im Schatta. Dia Wolka, wo da Sertiiger asou bikannt isch wie dr Lauf vor Sunna und vom Mond, het sougor a Nama, „Rüedisch Wolcha“, sägara dia Iheimischa und dia oolta Liit wissa gnau, wohär der Nama chunnt.

Älplihora

Uf dr Alp hinder dr Egga het vor lenger Zit a Puur a Chnächt gkhä. Äs séi schints a Riedi vo Mutta gsin, starch wie a Bär, aber fuul wie as Schwin und drbie erscht no grob und ungschlacht.

Amool ama rächt heissa Mittàg sind sch bim Chéira gsin. D Sunna hets psunders guat gmeint und het unbarmhärzig uf d Lit ob prennt. Dr Puur het Angscht gkhä, ds Wätter chennti umschlon, wils grad goor asou schwiil gs in ischt und het d Lit gmacht pressiera. Är het an dem Nomittag alles welle under Tach hän. Dm Chnächt het das wider amool nit passt, är wär lieber am Schatta gläga und hätti gfulenzet. Er het gmurrt und afo uusriefa: „Wenn nu dr barentig Téifel asou a rächts Ghenk uber d Sunna teckti und an untonderlichi Wolka uber d Bärga här in der vrfluecht Gluetoufa vom a Tal jagti oder ds Heiw grad sälber nämti!“ Dr Patrun isch arschrocka uber die läschterlicha Wourt und het dm Chnächt d Schand gseit: „Das wieschta Reda chennti di de no reia!“ Doch dr Riedi het schich niit drus gmacht, der unflätig Wuascht. Är het gfluechet und toubet, as äs gkhei Gattig gkhän het.

Jatz am Nomittag, asou um di dréi, isch de cho, was är schich sehnlichscht gwinscht het. Uf zmool isch a groussi schwarzi Wolka zwischet dm Älplihoura und dr Schwarzflua uufgstoussa. „Do händ wrs jatz“, seit dr Puur, „das git a schwärs Gwitter!“ Und asou isch s au chon. A firchterlicha Hagelschlag isch mit Blitz und Tonder lousprocha. Es het sougoor in a Hitta ingschlaga. Und am Obet spoot, wos angfanga het nachta, isch dr Talbach unheimlich angschwolla, het Steina und Sand in grousser Mengi mit schich gnun und grad das Heiw uberschwemmt, wo sch am Mittàg gkhéirt gkhä händ. Und dan andera Puura is nit besser gganga.

Jatz sind aber die Puura wietig uf der Lumpachnächt chon und händ ma opasst, und äs wär ma schlimm gganga, wenn sch na erwischt hätta. Är het schich aber in dr Nacht heimlich drvon gmacht.

Sithär isch die leid Wolka jeda Summer do. Immer an dr glicha Stell. Zwischet dm Älpli- und dm Leidbachhoura schiebt scha schich no am Mittàg asou um die zwei, dréi firi, und dr Himmel isch ganz tunkel. De säga d Heiwer: „Jatz chunnt wider Rüedisch Wolche“. Und äs gruuset na, und schi macha, as sch Gapla sou gschwid wie migglich under Tach und Fach pringa.

Chrämerloch

Sprecher auf CD: Luzi Wyss, Igis (in Mutten aufgewachsen)

Chrämerloch

Aber vil unheimlicher as ds Huriawäggli oder die stotziga Oobchirziga diroob in Calabria isch dr Wäg uf Strifis gsin, will sch det amool a Chrämer uberfalla und armordet und in a Felsaschpoolt grad underem Wäg oobgschmissa haia. Drum heissts det „bim Chrämerloch“. (Bild 4)D Goufa vo Mutta sind nit vil iin uf Stirfis gganga. As Zitli eimool im Winter an as Schgiirenna oder d Buaba bis in da Vazer Woold uf dr Suechi no ama Chrischbaum. Gäga ds Chrämerloch iin, im Uusgrittnata, hets schéini Wisstanna gkhän, wo im Muttner Woold nit vircho sind. Wo d Muttner Nähléierna us Stirfis gkhä händ, wo am Tag vor Näschuel vo Stirfis härggloffa sind, händ dia eltera Maitla wäg dera unheimlicha Angst, wo die Fraua gkhä händ, immer iin miessa bis zum Chrämerloch, gon schi oobhoula und am Oobet schi wider bis det bigleita. Dr Wäg het uber ds Ggrooggachilchli, a Felsazand am Wääg, wo d Ggrooga am Sunntig Predig hoolta, was d Fantasii vo da Chind bis ins Arwagsanaoolter angregt het, gfiert. Denn isch ma uber da Schpiner Bach, wo vo da Lawina vor Alp oubanoob mangsmool Prugg awäggrupft händ und wo amool dréi Männer um ds Läba chon sind, iin zum Milistall chon. Will dr Wäg grad am Stallegg verbéi gganga isch, händ d Liit bim Iintunkla Angscht gkhän, as ma schi packi. Denn isch as bir Mili uber dia nägscht Brugg gganga, wo uberouba ds Hitti vom Miller gschtandan isch. Au det hätta schich in dr Tinkli a Raiber chenna verstecka. Vo deet an isch dr Woold immer dicker chon; hinder jedem Baum het ma as Gschpenscht gwitteret. Bigriiflich, as d Fraua n Angscht gkhän händ, dr Wäg zwischet Stirfis und Muttan allein z goon.

Jeda het dr schéinscht Chrischbaum wella

Bis in die 1960er Jahre hinein war es üblich, dass die Familien ihre Weihnachtsbäume im Muttner Gemeindewald selbst besorgten.
Fortsetzung folgt …….

Strassentheater zwischen Untermutten und Stafel

s. Suche „Strassentheater“